Okula Uyum Güçlüğü

 

Çocukları Okula Başlayan Anne ve Babalar  Neler Bekler? 

 

Çocuğun,

• Düşüncelerini, duygularını rahat ifade edebilmesini,

• Çevresiyle olumlu ilişkiler kurabilmesini,

• Sosyalleşmesini,

• Kendine güvenmesini,

• Öğrenmeye istekli olmasını,

• Mutlu

olmasını bekler.

Çocukların okulun ilk günlerinde bazı sorunların yaşanması mümkündür ve doğaldır. 

 

Çocuklar Neden Korkar?

 

Çocuklar için en büyük korku; anne babadan ayrılma, ortada kalma, okuldan dönüşte anneyi evde bulamama korkusudur. Normal gelişim gösteren bir çocukta bu durum kabul edilebilir ancak aslında sorun ”okula başlamakla”  ilgili değildir. Bağımlı, ilişki kuramayan, arkadaşları ile oyunu reddeden, anne ile ilişkisi sağlıklı organize edilememiş bir çocuk okula başlarken sorun yaşayabilir.

Aslında her yeni durumun uyum sorunu yaşatıyor olması normaldir. Anneden ayrılık deneyimini ilk defa okula başlarken yaşayan çocuklar, bu dönemde okulun içine girmeye ikna olmakta zorlanırlar ve tedirgin olurlar.

 

Ayrılma Anksiyetesi Nedir?

 

Çocukların okuldan korku şeklinde yaşadığı duygular bir tür ayrılma anksiyetesidir. Çocuk okula gitmeyi reddedebilir ya da ana-babadan ayrılınca ortaya çıkan yoğun kaygı-korku nedeniyle büyük güçlükler çekerek okula gider.

 

Çocuğumuzun Okula Uyum Güçlüğü Çektiğini Nasıl Anlayabiliriz?

 

• İlgi ve enerji kaybı,

• Genel mutsuzluk hali,

• Sinirlilik, 

• İçe kapanık olma durumu,

• Nedensiz ağlama

• Baş ve karın ağrılarından yakınma,

• Mide bulantısı,

• İştahsızlık

• Uykusuzluk

gözlenebilir.

 

Okula zor uyum sağlayan çocukların ortak özellikleri aşırı duygusal ve anneye aşırı bağımlı olmalarıdır.

 

Çocuklar Okula Uyum Sağlamada Neden Zorlanabilirler?

 

• Anne babaların çocuk için yeterli güven duygusunu sağlayacak ortam yaratamaması,

• Annenin çocuğun bireyselleşmesine izin vermemesi, bir bakıma annenin de çocuğa bağımlı olması, 

• Ev içinde baskılı-kaygılı ortamların olması, 

• Yeni bir kardeşin gelmesi, 

• Çocuğun bu süreci henüz anlayamamış olması, 

• Anne ve babanın çok kaygılı kişiler olmaları, 

• Aile içinde bir yakının kaybı ve hastalıklar 

gibi birçok faktör de etkili olabilmektedir. 

Okula uyum sorunu olan çocuk görünüşte nedensiz olarak okula gitmekten korkmaktadır. Ancak bu korkuyu oluşturan bazı temel etmenler vardır.

 

Okula Uyum Sorunu Çeken Çocukların Ailelerinin Ortak Özellikleri Nelerdir?

 

Baskının egemen olduğu aile ortamları vardır. Okula uyum sorunu olan çocukların yaşamlarının daha önceki yıllarında anneleri tarafından aşırı özen içinde büyütüldükleri görülür.

   Bu annelerin; 

• Sürekli olarak çocuklarını memnun ederek, onların sevgisini kazanma çabası içinde oldukları, 

• Çocuklarının tüm gereksinimlerini karşıladıkları ve onları sürekli olarak hayal kırıklığına uğramaktan korudukları,

• Çocuklarının bedensel rahatsızlığıyla yakından ilgili oldukları, çocukları gözlerinin önünde olmadığında kendilerini çok yalnız hissettikleri görülmektedir.

• Bu anneler psikolojik ve fizyolojik olarak da çocuklarıyla yakın olma gereksinimi duyarlar. 

• Bu annelerin bazılarının çocuklarını yaşları büyümesine rağmen arkadaşlarının evine oyun oynamak için bile göndermek istemediği görülmektedir. Bu tür yaşantılar çocuklarda ayrılık endişesi oluşturabileceğinden okula uyum sorununu tetikleyen nedenler arasında sayılabilir.

Yeni durumlar, bazı çocuklarda okula uyum sorununu oluşumu için başlı başına bir neden olabilir. Yeni eve taşınma, okula başlama,  yeni sınıfa geçme ya da farklı koşullar fobiye neden olabilir.

 

 

Okul  Fobisinin Belirtileri Nelerdir?

 

• Çocuk okula gitmeyi reddeder,

• Sık sık baş ve karın ağrısı, mide bulantısı gibi fiziksel şikâyetleri olur, 

• Çocuk hem kendisinin hem de anne babasının güvenliğinden sürekli olarak endişe eder ve korkar, 

• Karanlıktan çok korkar.

• Aşırı bağımlı davranışlar sergiler,

• Aşırı bir şekilde hayvanlardan, hırsızlardan korkar, 

• Yalnız başına kaldığında kendisini güvende hissetmez,

• Ev içinde sürekli olarak anne babasının etrafında dolaşır, 

• Anne babadan ayrılma sırasında çocuk kriz ve panik yaşar,

• Geceleri uyumakta zorlanır, uykularında düzensizlik olur, kâbus görür.

Çocuk kendini güvende hissetmiyor ve sürekli olarak “sen yapamazsın!, beceremezsin, başaramazsın” ön yargısıyla anne-baba tarafından gururu kırılıyorsa, diğer taraftan “onlar öyle, sen neden böylesin” gibi yaklaşımlarda bulunuluyorsa bu tür davranışlar çocukta okula uyum güçlüğüne yol açabilir. Okula uyum güçlüğünün başlangıcı bebekliğe kadar uzandığı gibi aynı zamanda genetik özellikler de etkili olabilmektedir.

Sosyal fobisi olan anne babanın çocuklarında sosyal fobi olasılığı fazladır. Bunun genetik mi yoksa öğrenme yoluyla mı geçtiği tam olarak bilinmemekle birlikte çocuklara destek olmak bu durumda çok önemlidir.

 

Okula Uyum Güçlüğü Çeken Çocuğa Nasıl Yardımcı Olabiliriz?

 

• Okul fobisinde çocuklara yapılacak en iyi şey, çocuğunuzu mümkün olduğunca okula düzenli götürmenizdir. Okula devam çocuğunuzun okul korkusunda yaşadığı fizyolojik belirtilerin azalmasına yardımcı olur ve sonunda çocuğunuz okula gitmekten yeniden zevk almaya başlar. Bu nedenle çocuğunuzu okula gitmeye devam ettiği sürece kendini daha iyi hissedeceği konusunda ikna ediniz.

• Çocuk için sabahları okula gitmek  güç gelebilir. Çocuğunuza kendisini nasıl hissettiğini sormayın bu durum çocuğunuza şikâyet etmek için fırsat ve cesaret verecektir.

• Çocuğunuzu gözleyin, eğer ev içinde dolaşabiliyor ve rahatsız görünmüyorsa çok fazla tartışmadan onu hemen okula hazırlayın ve gönderin.

• Çocuğunuzun sağlığı konusunda endişeliyseniz doktor kontrolü yararlı olacaktır. Aksi halde okula gönderin ve öğretmeni durumdan haberdar edin. 

• Çocuğunuz okula geç kaldığında, servisi kaçırdığında, mutlaka onu okula göndermek için başka çözüm yollarını arayınız. Okul çalışanlarının yardımını isteyin… 

• Okul çalışanlarını konu hakkında bilgilendirmeniz, görevlilerin çocuğunuzu anlamasına yardımcı olur. Eğer çocuğunuzun okulda anksiyeteye bağlı fizyolojik sorunlarının artmasından korkuyorsanız, öğretmenin ya da okul yönetiminin izniyle 10-15 dakika dinlenmesini önerin.

• Çocuğunuzla okul korkusu hakkında konuşun… 

• Okula gitme vakti dışında bir zamanda çocuğunuzla okul korkusu hakkında konuşun. Okul korkusu hakkında çocuğunuzu suçlamayın ya da küçümsemeyin. Bu durumun birçok çocuk tarafından yaşanabileceğini ve zaman içinde kendisini mutlaka daha iyi hissedeceğini anlatın.

• Çocuğunuzu tam olarak neyin mutsuz ettiğini öğrenmeye çalışın. Çocuğunuzu kaygılandıran şeyin ne olabileceğini sorun. Eğer konu hakkında yapabilecekleriniz varsa elinizden geleni yapacağınızı söyleyin.

• Okula uyum güçlüğü gösteren çocuklar, okul dışında daha çok aileleri ile zaman geçirmek, evde oynamak, odalarında yalnız kalmak ya da televizyon seyretmek vs. isterler. Bir çoğu arkadaşlarının evine gitmek istemezler. Gittiklerinde kafalarında evlerine dönme düşüncesi vardır. Çocuğunuzun akranları ile zaman geçirmesine yardımcı olun… 

• Böyle durumlarda çocuğunuzu akranları ile vakit geçirmesi için teşvik edin. Çocuğunuzu çeşitli aktivitelere göndermek, arkadaşlarını evinizde kalmaları için davet etmek, çocuğunuza yardımcı olacaktır.

 

AİLELER İÇİN ÖNERİLER

 

• Okula gitmediğinden dolayı çocuğu suçlamaktan kaçınılmalıdır. 

• Çocuğa bu durumun bir çok çocukta görüldüğü ve üstesinden gelinebileceği anlatılır. 

• Çocuğun  güvenini kazandıktan sonra her ne şekilde olursa olsun okula gitmesi gerektiği ve derslerinde başarılı olabilmesi için okula düzenli devam etmesinin önemi vurgulanır. 

• Başlangıçta çocuk okula aileden birisi ile gidebilir, çıkışa kadar onunla beraber okulda kalabilir. Bunun için okulla işbirliği sağlanmalıdır. Bir yandan da çocuğa sorunu ile ilgili bireysel danışma hizmeti verilir.

Sonuç olarak… 

Okula uyum güçlüğüne müdahale  ne kadar erken  başlanırsa tedavi o kadar etkili olur ve çocuk kısa sürede okula döner. Zaman zaman stresten kaynaklanan durumlarda tekrarlamalar görülebilir.

Okula uyum güçlüğü, okul yaşantısı süresince her yaşta görülebilir. Kalıcı okul fobisi zamanla oluşur 

 

UZM. KLİNİK PSİKOLOG 

SİMGE CEYLAN CEBECİ